HİPOGLİSEMİ NEDİR?
Hipoglisemi, genellikle kan şekeri seviyesinin 70 mg/dL’nin altına düşmesi olarak tanımlanır. Semptomlar hafif olabilirken, ilerleyen vakalarda bilinç kaybı, nöbet ve koma gibi ciddi sonuçlar doğurabilir. Hipoglisemi, diyabet hastalarında en sık görülen akut komplikasyonlardan biri olup, bazen diyabet dışı nedenlerle de ortaya çıkabilir.
HİPOGLİSEMİNİN NEDENLERİ
Hipogliseminin nedenleri üç ana başlık altında incelenebilir:
1. Diyabetle İlişkili Hipoglisemi:
o Fazla insülin veya oral antidiyabetik ilaç kullanımı
o Yemek atlama veya geciktirme
o Yoğun fiziksel aktivite
2. Diyabet Dışı Hipoglisemi:
o Endokrin bozukluklar (örn. adrenal yetmezlik, hipopituitarizm)
o İnsülinoma gibi nadir tümörler
o Karaciğer ve böbrek yetmezliği
o Uzun süreli açlık veya yetersiz beslenme
Adrenal yetmezlik durumlarında olduğu gibi karşı düzenleyici hormon eksiklikleri ortaya çıkabilir. Bu tür eksikliklerle ilişkili hipoglisemi nadirdir.
İnsülinoma hiperfonksiyonel adacık hücresi tümörleri olan insülinomalar, artmış insülin salgısına neden olarak hipoglisemi oluşturur. Genellikle sabah açlık hipoglisemisi ile belirti verir ve ciddi vakalarda hayatı tehdit edebilir.
Adacık hücresi olmayan tümörler insülin benzeri büyüme faktörü 2 (IGF-2) salgılayarak glükoz kullanımını artırır ve hipoglisemiye neden olabilir. Şüpheli vakalarda bu mekanizma dikkate alınmalıdır.
3. İlaç ve Toksin Kaynaklı Hipoglisemi:
o Alkol tüketimi
o Beta blokerler, kinolonlar ve salisilat gibi ilaçlar
o Antimalaryal ilaçlar
o Aşırı miktarda steroid kullanımı
KLİNİK BELİRTİLER VE TANI
Hipoglisemi belirtileri genellikle sempatik aktivasyon ve nöroglikopenik etkiler olarak ikiye ayrılır:
Sempatik Belirtiler: Terleme, çarpıntı, titreme, açlık hissi, anksiyete
Nöroglikopenik Belirtiler: Konfüzyon, baş dönmesi, bilinç değişiklikleri, nöbet, uyuklama, bulanık görme
Ciddi Hipoglisemi Belirtileri: Bilinç kaybı, koma, solunum bozuklukları
TANI
Hipoglisemi tanısı Whipple triadı ile konulur.
Whipple Triadı:
Kan şekeri ölçümü: Plazma glukoz seviyesi <70 mg/dL
Hipoglisemi ile uyumlu klinik belirti ve bulgu olması
Uygun glukoz uygulaması sonrası kliniğin düzelmesi olarak tanımlanır.
TEDAVİ YAKLAŞIMI
Hipoglisemi yönetiminde temel amaç, kan şekerini hızla güvenli seviyelere getirmektir ve altta yatan nedeni ortadan kaldırmaktır.
1. Acil Müdahale:
o Hafif-orta hipoglisemi: 15-20 g hızlı emilen karbonhidrat (örn. 4-5 Kesme şeker, meyve suyu, şekerli su)
o Ağır hipoglisemi: IV dekstroz (%20 dextroz 100 ml iv puşe) veya IM glukagon enjeksiyonu
o Hastaneye yatış gerektiren durumlar: Bilinç kaybı, nöbet geçirme, sık tekrar eden hipoglisemi atakları
-Kan şekeri 250 üzerine çıktığında infüzyonu stoplamayı düşünelim fakat yarım saatte bir kan şekeri bakmaya devam edelim.
-Oral alımı bozukluğu olan, takibinde hipoglisemi atağı gelişen hastaların yatarak takibi gerekir.
-Besin almamaya veya insülin dozunu fazla yapmaya bağlı hipoglisemi yaşayıp oral alımı olan, semptomları gerilemiş hastaların 4 saatlik gözlem sonrasında taburculuğu uygundur.
2. ÖNLEMLER:
o Diyabet hastalarının düzenli beslenmesi ve ilaçlarını doğru dozda kullanması
o Hipoglisemiye yatkın bireylerde kan şekeri monitörizasyonunun sağlanması
o Glukagon oto-enjektörlerinin risk altındaki hastalara reçete edilmesi
o Hasta eğitimi: Hipoglisemi semptomları, acil müdahale yöntemleri ve yaşam tarzı değişiklikleri hakkında bilgilendirme
ÖRNEK VAKA:
62 Yaş Erkek, 78 kg
Öykü: Tip 2 Diyabet (10 yıl)
Kullandığı İlaçlar:
-Glimepirid (Sülfonilüre) 4 mg sabah
-Metformin 1000 mg sabah-akşam
-İnsülin 20 ünite gece
Başvuru Şekli ve Şikayetler
Hasta sabah saatlerinde yakınları tarafından acil servise getiriliyor. Yakınlarının ifadesine göre, gece uyurken aşırı titreme ve huzursuzluk hali olmuş. Sabah uyandıklarında hastayı uyandıramamışlar. Hasta anlamsız yanıt veriyor, zaman ve yer oryantasyonu tam değil.
Yakınları, hastanın gece önceki gün daha az yemek yediğini ifade ediyor ve insülin dozunun her gün gibi ilerlediğini belirtiyor.
FİZİK BAKI
Genel Durum: Orta, (GKS:13)
Hayati Bulgular:
-Kan Basıncı: 130/80 mmHg
-Nabız: 88/dk, düzenli
-Solunum Sayısı: 16/dk
-Vücut Isısı: 36.6°C
Deri: Nemli, terleme mevcut
LABORATUVAR BULGULARI
-Parmak ucu kan şekeri: 42 mg/dL
-Venöz kan gazında şekeri: 46 mg/dL
-Böbrek Fonksiyonları Testleri: kre 1.3 mg/dL
-Hemogram, Biyokimya ve CRP: normal
-Kan gazı: Hafif metabolik asidoz, laktat normal
TANI VE DEĞERLENDİRME
Hasta insülin ve oral antidiyabetik ilaç (glimepirid) kullanıyor ve beslenmesinin bozulması hipoglisemiyi tetiklemiş olabilir.
Yaşlı hastalarda sülfonilüreler (glimepirid gibi) uzun süreli hipoglisemiye yol açabilir.
Düşünülmesi Gereken Alternatif Tanılar:
-İnsülinoma: Ancak özelliklerinde benzer epizotlar yok ve insülin/C-peptid düzeyleri normal.
-Böbrek Yetmezliği: Hafif kreatinin yüksekliği var, ancak eski değerleri benzer.
TEDAVİ VE YÖNETİM
1. Akut Müdahale (Acil Serviste)
IV Dekstroz (%20 dextroz 100 ml iv puşe)
10 dakika sonra kan şekeri: 75 mg/dL
Bilinci açıldı, GKS 15'e yükseldi
Takiben Dekstroz 10% infüzyonu (100 ml/saat) başlatıldı
2. Takip ve İzle
Hasta 4 saat gözlemde tutuldu. 30 dk aralıkla bakılan kan şekerinde düşme gözlenmedi. Dextroz stoplandı. Hipoglisemi tekrar gelişmedi.
Sülfonilüre kaynaklı hipoglisemi ihtimaline karşı hastaların ek karbonhidratları içeren ara öğün verildi.
3. Uzun Dönem Yönetim ve Hasta Eğitimi
-İlaç Düzenlemesi:
Glimepirid dozu azaltıldı (4 mg → 2 mg) veya tamamen kesildi.
İnsülin dozu gece 20 ünite → 16 ünite düşürüldü.
-Hasta Eğitimi:
Gece öğünlerinin artırılması gerektiği anlatıldı.
Hipoglisemi belirtilerini tanıması için yakınlarına ve hastaya eğitim verildi.
Gece insülin kullanımında kan şekeri takibinin yapılması önerildi.
-Pol Kontrolü:
Endokrinoloji polikliniğine 1 hafta sonra günlük kan şekeri ölçümü sonrası takip randevusu önerildi.
EĞİTİM ÖNERİLERİ
AİLE HEKİMLİĞİ EĞİTİMİ
Aile hekimleri, aile hekimliği asistan doktorları ve acilde asm'de çalışan doktorlar, dhy'ye hazırlananlar için faydalı olacak birçok pratik bilgi ve dikkat edilmesi gereken konuya değinilen 8 derslik eğitim.
Toplam Süre: 519 dakika
Video Sayısı: 10
Erişim Süresi: 60 gün
EBOOKLARA GÖZ ATIN:
Comments