ACİL SERVİSTE TRİAJ SİSTEMLERİ
- 6 Tem
- 3 dakikada okunur
Triajın Amacı ve Önemi
Temel olarak, sınırlı tıbbi kaynakların en etkili şekilde dağıtılmasını sağlamak için hastaların hızlı bir şekilde değerlendirilmesi ve önceliklendirilmesidir. Acil serviste triajın temel amaçları şunlardır:
Hayat Kurtarma: Ciddi ve acil müdahale gerektiren hastaları (örneğin, kardiyak arrest, solunum yetmezliği) hızla tespit ederek gerekli tedavinin derhal başlatılmasını sağlamak.
Hasta Güvenliğini Sağlama: Bekleme süresi boyunca hastaların durumlarının kötüleşmesini önlemek, özellikle yüksek riskli hastaların gözden kaçırılmamasını sağlamak.
Kaynakların Optimizasyonu: Sınırlı personel, ekipman ve yatak kapasitesini en verimli şekilde kullanarak acil servisin iş yükünü dengelemek.
Acil Servis Akışını Düzenleme: Hastaların bekleme sürelerini yönetmek ve hasta memnuniyetini artırmak.
Salgın ve Afet Durumlarında Yönetim: Olağanüstü durumlarda (kitlesel yaralanmalar, salgınlar) daha geniş çaplı triaj prensiplerinin uygulanmasına temel oluşturmak.
Triaj Sistemleri ve Skorlama Skalaları
Dünya genelinde farklı triaj sistemleri kullanılmakla birlikte, çoğu sistem hastaları 3 ila 5 seviyeye ayırır. Beş seviyeli sistemler, daha detaylı bir önceliklendirme sağlayarak daha doğru kaynak yönetimine olanak tanır. En yaygın kullanılan triaj sistemlerinden bazıları şunlardır:
1. Acuity Klasifikasyon Sistemi (Emergency Severity Index - ESI)
ESI, Amerika Birleşik Devletleri'nde geliştirilmiş ve dünya genelinde yaygın olarak kullanılan 5 seviyeli bir triaj sistemidir. Klinik aciliyet ve beklenen kaynak kullanımı temel alınarak hastalar sınıflandırılır.
Seviye 1 (Resüsitasyon): Anında hayat kurtarıcı müdahale gerektiren hastalar. Zaman gecikmesi ölüm veya kalıcı sakatlığa yol açabilir. (Örn: Kardiyak arrest, ciddi solunum yetmezliği, şok)
Seviye 2 (Acil): Yüksek riskli durumlar; konfüzyon/letarji/disoryantasyon; şiddetli ağrı veya tehlikeli semptomlar. Hızlı müdahale gerekir (genellikle 10 dakika içinde).
Seviye 3 (Beklenebilir): Birden fazla kaynağa ihtiyaç duyan, ancak vital bulguları stabil ve acil müdahale gerektirmeyen hastalar.
Seviye 4 (Acil Olmayan): Tek bir kaynağa ihtiyaç duyan, vital bulguları stabil, acil müdahale gerektirmeyen hastalar.
Seviye 5 (Beklenebilir/Minimal): Kaynak gereksinimi olmayan veya minimal kaynak gerektiren, vital bulguları stabil, acil olmayan hastalar.
2. Kanada triaj ve Akutluk Skalası (Canadian Triage and Acuity Scale - CTAS)
CTAS, Kanada'da geliştirilmiş 5 seviyeli bir triaj sistemidir ve aynı zamanda uluslararası alanda da kabul görmüştür. Klinik durum, semptom şiddeti, vital bulgular ve yaş gibi faktörlere dayanır. Her seviye için maksimum bekleme süreleri belirlenmiştir.
Seviye 1 (Resüsitasyon): Anında müdahale gerektiren durumlar (örn: kardiyak arrest, şok). Hedef bekleme süresi: 0 dakika.
Seviye 2 (Çok Acil): Yaşam veya uzuv kaybı riski taşıyan durumlar. Şiddetli ağrı veya şuur kaybı. Hedef bekleme süresi: 15 dakika.
Seviye 3 (Acil): Potansiyel olarak ciddi durumlar, belirgin ağrı veya rahatsızlık. Hedef bekleme süresi: 30 dakika.
Seviye 4 (Daha Az Acil): Kronik problemlerin alevlenmesi veya acil olmayan durumlar. Hedef bekleme süresi: 60 dakika.
Seviye 5 (Acil Olmayan): Minimal semptomlar, kronik veya rutin sorunlar. Hedef bekleme süresi: 120 dakika.
3. Manchester triaj Sistemi (Manchester Triage System - MTS)
MTS, Birleşik Krallık'ta geliştirilmiş ve Avrupa'da yaygın olarak kullanılan bir başka 5 seviyeli triaj sistemidir. Hastaların sunduğu semptomları "akış şemaları" veya "algoritmalar" aracılığıyla değerlendirerek triaj seviyesini belirler. Her bir semptom grubuna (örn: göğüs ağrısı, solunum sıkıntısı, karın ağrısı) özgü karar noktaları bulunur.
Kırmızı (Anında): Hayati tehlike arz eden durumlar.
Turuncu (Çok Acil): Yaşamı tehdit eden veya ciddi morbidite riski taşıyan durumlar.
Sarı (Acil): Önemli rahatsızlık veya potansiyel kötüleşme riski.
Yeşil (Standart): Daha az acil durumlar.
Mavi (Acil Olmayan): Minimal aciliyet gerektiren durumlar.
Triaj Sistemlerinin Uygulanmasında Karşılaşılan Zorluklar
Triaj sistemlerinin etkin bir şekilde uygulanması bazı zorlukları da beraberinde getirir:
Objektivite Eksikliği: Her ne kadar standardize edilmiş skorlama sistemleri olsa da, triaj personelinin deneyimi, algısı ve klinik muhakemesi triaj seviyesini etkileyebilir.
Aşırı Kalabalık: Acil servislerdeki aşırı kalabalık, triaj sürecinin doğru ve zamanında yapılmasını zorlaştırabilir. Uzun bekleme süreleri, hastaların durumlarının kötüleşmesine neden olabilir.
Atipik Semptomlar: Özellikle yaşlılar, çocuklar veya immün sistemi baskılanmış hastalarda hastalıklar atipik semptomlarla ortaya çıkabilir, bu da doğru triaj seviyesinin belirlenmesini zorlaştırır.
Kaynak Eksikliği: Yetersiz personel, ekipman veya yatak kapasitesi, triaj seviyesi ne olursa olsun hastaların gerektiği gibi yönetilmesini engelleyebilir.
Hasta Beklentileri: Hastalar ve yakınları, kendi durumlarının en acil olduğunu düşünebilir ve bu durum, triaj sürecinde gerilimlere yol açabilir. Etkin iletişim, bu beklentileri yönetmede önemlidir.
Adli Boyut: Yanlış triaj seviyesinin atanması veya triaj hatası, hasta sağlığı üzerinde ciddi sonuçlar doğurabilir ve adli süreçlere yol açabilir. Bu nedenle, triaj sürecinin dikkatli, eksiksiz ve belgelenmiş olması önemlidir.
Türkiye'de Triaj Uygulamaları
Türkiye'de de Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen triaj uygulamaları mevcuttur. Kırmızı alan, en acil hastaların kabul edildiği; Sarı alan, acil ancak stabil hastaların değerlendirildiği; Yeşil alan, acil olmayan, ancak poliklinik şartlarında da bakılabilecek durumlar için kullanılan bir sınıflamadır. Son dönemde bazı hastanelerde uluslararası kabul görmüş ESI veya CTAS gibi daha standardize sistemler de pilot olarak uygulanmaya başlanmıştır. Türkiye'deki triaj uygulamaları da uluslararası kılavuzlar doğrultusunda sürekli geliştirilmektedir.
EĞİTİM ÖNERİLERİ
AİLE HEKİMLİĞİ EĞİTİMİ
Aile hekimleri, aile hekimliği asistan doktorları ve acilde asm'de çalışan doktorlar, dhy'ye hazırlananlar için faydalı olacak birçok pratik bilgi ve dikkat edilmesi gereken konuya değinilen 8 derslik eğitim.
Toplam Süre: 519 dakika
Video Sayısı: 10
Erişim Süresi: 60 gün
EBOOKLARA GÖZ ATIN:
Comentarios